Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny, a sposób jego uiszczania regulują przepisy ustawy z o pomocy społecznej. Przepisy te są dość kontrowersyjne, a ich zastosowanie w praktyce nieraz prowadzi do nieporozumień.
Ile wynosi opłata za pobyt w DPS?
W zależności od kategorii domu pomocy społecznej, opłatę ustala każdego roku właściwy podmiot. Dla domu pomocy o zasięgu gminnym, podmiotem tym będzie wójt, burmistrz lub prezydent miasta, dla domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym starosta, a dla domu pomocy społecznej o zasięgu regionalnym marszałek województwa. W każdym przypadku ogłoszenie aktualnej wysokości opłaty winno nastąpić do dnia 31 marca i zostać ogłoszone w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Kto ponosi opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej?
Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej w pierwszej kolejności ponosi sam jego mieszkaniec. Opłata jest pokrywana z jego dochodów, a część przypadająca na mieszkańca nie może przekroczyć 70% wysokości dochodu mieszkańca.
W dalszej kolejności zobowiązanymi są małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itd.) oraz wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.) w tej właśnie kolejności. Oznacza to, że w pierwszej kolejności gmina (lub inny podmiot) zwróci się o uiszczenie pozostałej części opłaty do małżonka, a w przypadku jego braku, bądź niemożności uiszczenia do np. dzieci mieszkańca. Częstym błędem interpretacyjnym spotykanym w przypadku opłaty za pobyt w DPS, jest przekonanie, że członek rodziny ponosi koszt w wysokości 30% ustalonej opłaty. Błąd ten prawdopodobnie wynika z tego, iż widząc limit ponoszenia opłaty mieszkańca (nie więcej niż 70% dochodu mieszkańca) zakłada się, iż członek rodziny ma pokryć pozostałą część, czyli 30%. Twierdzenie takie jest prawdziwe tylko w przypadku gdy dochody mieszkańca wystarczają na pokrycie 70% wysokości opłaty. W przeciwnym wypadku członek rodziny może zostać obciążony opłatą nawet w pełnej jej wysokości.
W przypadku gdy ani mieszkaniec domu pomocy społecznej, ani członkowie rodziny nie mają środków wystarczających na poniesienie opłaty, bądź też wspólnymi siłami ponoszą ją w niewystarczającej wysokości, pozostałą część opłaty ponosi gmina, z której skierowany został mieszkaniec.
Procedura ustalania wysokości opłaty
W przypadku ustalania wysokości części opłaty ponoszonej przez członków rodziny, w pierwszej kolejności kierownik ośrodka pomocy społecznej proponuje zawarcie umowy, której przedmiotem jest odpłatny pobyt mieszkańca w DPS. W takim przypadku nie jest wydawana decyzja, gdyż nie zachodzi konieczność ingerencji organów samorządu.
W przypadku kiedy nie skontaktujemy się z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej, albo z jakiegokolwiek powodu nie podpiszemy ww. umowy, wydawana jest decyzja w przedmiocie konieczności poniesienia kosztów utrzymania mieszkańca w DPS. W trakcie trwającego postępowania, jeszcze przed wydaniem decyzji możemy przedstawić swoje stanowisko, wykazać osiągane dochody, a na podstawie zebranych informacji wydana zostaje dopiero decyzja.
Od niekorzystnej dla nas decyzji można oczywiście odwołać się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w terminie 14 dni od otrzymania odpisu decyzji, a jeżeli nie będziemy usatysfakcjonowani wynikiem postępowania, przysługuje nam uprawnienie do złożenia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Dość już tych formalności- jak nie płacić?!
Nie oszukujmy się- jeśli czytasz ten wpis, to prawdopodobnie masz w perspektywie konieczność uiszczenia opłaty, z którą się nie zgadzasz, albo w wysokości, której nie będziesz w stanie ponieść. W takim wypadku niezbyt interesują cię zapewne uregulowania prawne DPS-ów, a bardziej chcesz poczytać o sposobach uniknięcia obowiązku ponoszenia opłat. Spieszę z pomocą.
Na samym początku podkreślić należy drobną różnicę formalną. Postępowanie w przedmiocie zwolnienia z opłaty jest postępowaniem odrębnym od tego, w którego toku ustalana jest jej wysokość. W praktyce oznacza to, że wydawane są 2 odrębne decyzje, a linia orzecznicza sądów jest dość jednolita. Oczywiście nie oznacza to, że należy całkowicie zignorować pierwsze, ustalające opłatę postępowanie, wręcz przeciwnie, ponieważ to właśnie w tym postępowaniu wskazywana jest wysokość opłaty, którą mamy ponosić i z którą będziemy chcieli „walczyć”.
Przede wszystkim- nie należy ignorować postępowania w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w DPS. Jeżeli nie skontaktujemy się z organem, albo nie przedstawimy dokumentów, których organ wymaga, to zostanie po prostu wydana decyzja. Tak jak zawsze, ignorowanie problemu prawnego nie sprawi, że problem ten zniknie.
Należy przede wszystkim przedstawić zaświadczenie o zarobkach oraz udokumentować nasze wydatki.
Kryterium dochodowe
Zgodnie z zapisami ustawy, na poczet opłaty nie może zostać pobrana kwota powyżej 300% kryterium osoby samotnie gospodarującej w przypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego (2103 zł, stan prawny na 2 sierpnia 2021 r.) lub kwota powyżej 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (1584 zł, stan prawny na 2 sierpnia 2021 r.).
Przykład 1
Jan mieszka samotnie. Skontaktował się z nim ośrodek pomocy społecznej, w celu ustalenia wysokości opłat za pobyt jego dziadka w DPS. Jan osiąga dochód w wysokości 3500 zł netto miesięcznie. Opłata, której domaga się OPS, może w jego przypadku wynieść maksymalnie 1397 zł miesięcznie (3500 – 2103 = 1397).
Przykład 2
Jan mieszka wraz ze swoją żoną Marią i synem Michałem. Skontaktował się z nim ośrodek pomocy społecznej, w celu ustalenia wysokości opłat za pobyt jego dziadka w DPS. Jan osiąga dochód w wysokości 3500 zł netto miesięcznie. Maria osiąga dochód w wysokości 2000 zł netto miesięcznie, a Michał osiąga dochód w wysokości 1500 zł netto miesięcznie. Opłata, której domaga się OPS, może w jego przypadku wynieść maksymalnie 749,33 zł miesięcznie ( ([3500 + 2000+ 1500] / 3) – 1584 = 2333,33 – 1584 = 749,33).
Przykład 3
Jan mieszka wraz ze swoją żoną Marią i synem Michałem. Skontaktował się z nim ośrodek pomocy społecznej, w celu ustalenia wysokości opłat za pobyt jego dziadka w DPS. Jan osiąga dochód w wysokości 3500 zł netto miesięcznie. Maria jest osobą bezrobotną, zajmującą się gospodarstwem domowym, Michał uczy się i nie pracuje. W podanym przypadku Pan Jan nie może ponosić opłat za OPS, gdyż dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 300% kryterium dochodowego ( (3500/3) – 1584 = 1166,67 – 1584 = -417,33)
Jak widzimy na powyższych przykładach, różnice mogą być znaczące w zależności od osiąganych dochodów i ilości członków rodziny pozostających na utrzymaniu zobowiązanego. Należy również pamiętać, że opłata ustalana jest proporcjonalnie do liczby osób zobowiązanych do jej wnoszenia. Oznacza to, że w przypadku np. trójki dzieci zobowiązanych do wniesienia opłaty za pobyt ich ojca w DPS, opłata będzie proporcjonalnie rozłożona na każde z nich.
Zwolnienia z opłaty
Ustawa wskazuje dwa rodzaje zwolnień z opłaty za pobyt w DPS, a mianowicie zwolnienie fakultatywne (możliwe do zastosowania, zależne od uznaniowości organu wydającego decyzję) oraz obligatoryjne (następujące w drodze decyzji obowiązkowo, przy spełnieniu ustawowych warunków.
Zwolnienie fakultatywne może nastąpić gdy:
– zobowiązany wnosi już opłatę za pobyt innych członków rodziny w DPS, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
– występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych (zwracam uwagę na określenie zwłaszcza, które wskazuje, że to nie wszystkie możliwe przypadki);
– małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
– osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko;
– osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do DPS lub mieszkańcowi domu;
– osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do DPS lub mieszkańca domu;
– mieszkaniec DPS jest Członkiem Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, o których mowa w art. 62 ust. 2 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (dotyczy części opłaty ponoszonej przez mieszkańca DPS, może być uzależnione od sytuacji materialnej gminy);
– występują inne okoliczności niż wskazane powyżej;
Zwolnienie obligatoryjne z opłaty następuje gdy
– osoba zobowiązana przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona (zwolnienie obejmuje zstępnych osoby zobowiązanej);
– osoba zobowiązana przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica (zwolnienie obejmuje zstępnych osoby zobowiązanej);
Oczywiście wszystkie wskazane powyżej zwolnienia następują na wniosek, ponieważ teoretycznie możemy spełniać warunki któregoś z nich, ale mimo wszystko zdecydować się na ponoszenie opłat. Z tego też powodu pisałem wcześniej o konieczności zaangażowania się w postępowanie. Oczywiście zawsze można skorzystać również z pomocy pełnomocnika, na każdym etapie omawianego postępowania.
Adwokat Marcin Smyczek
