Dla większości z nas praca jest niezmiernie ważnym elementem życia, głównie z uwagi na dostarczanie źródła utrzymania pozwalającego na utrzymanie się, ale również jako czynnik pozwalający na realizację zawodową i osiąganie satysfakcji z zastosowania naszych umiejętności. Czasami jednak zmuszeni jesteśmy do zakończenia stosunku pracy. Dlatego też warto wiedzieć w jaki sposób powyższy proces może się odbyć.
Umowa o pracę może być rozwiązana:
- za porozumieniem stron,
- przez oświadczenie jednej ze stron
- a) z zachowaniem okresu wypowiedzenia
- b) bez zachowania okresu wypowiedzenia
- z upływem czasu na jaki została zawarta
- z wykonaniem pracy objętej umową
- z powodu odwołania (dotyczy tylko stosunku pracy na podstawie powołania)
- z powodu wygaśnięcia mandatu (dotyczy tylko stosunku pracy na podstawie wyboru).
Rozwiązanie umowy o pracę należy odróżnić od jej wygaśnięcia. Rozwiązanie jest skutkiem wynikającym z działania stron umowy, wygaśnięcie zaś występuje z mocy prawa, np. wskutek śmierci pracownika lub pracodawcy.
Podkreślić należy, iż wypowiedzenie stosunku pracy powinno każdorazowo być dokonywane pisemnie.
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron
Jest to najłatwiejszy sposób rozwiązania stosunku pracy, zakładający oczywiście, że strony tegoż stosunku zgadzają się na takie rozwiązanie. Rozwiązana w ww. sposób może być każda umowa o pracę bez względu na jej rodzaj czy okres jej trwania. W praktyce jedna ze stron powinna złożyć drugiej ofertę wskazującą na tryb i termin zakończenia stosunku pracy. Do rozwiązania umowy o pracę dojdzie w sytuacji bezwarunkowego przyjęcia powyższej oferty.
W praktyce strony stosunku pracy dogadują się co do sposobu rozwiązania umowy o pracę i spisują stosowne porozumienie. W porozumieniu strony mogą wspólnie zgodzić się np. na skrócenie okresu wypowiedzenia, ustalić np. warunki wykorzystania urlopu, etc.
Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, co do zasady skutkuje brakiem uprawnienia do otrzymania zasiłku dla bezrobotnych, dlatego rozsądnie byłoby rozważyć taką decyzję przed jej podjęciem.
Rozwiązanie stosunku pracy w drodze wypowiedzenia z zachowaniem terminu wypowiedzenia
Okres wypowiedzenia to czas, przez który pracownik zobowiązany jest świadczyć pracę po złożeniu wypowiedzenia, w praktyce dający pracodawcy czas na dostosowanie swojej sytuacji do utraty pracownika np. poprzez znalezienie zastępstwa, a pracownikowi czas na znalezienie nowej pracy. Wynosi on:
1) 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
2) 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
3) 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.
Jeżeli jednak wypowiedzenie odnosimy do umowy o pracę na okres próbny, okres wypowiedzenia wynosi:
1) 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni;
2) 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie;
3) 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.
Do okresu zatrudnienia wlicza się okres przepracowany przez pracownika u poprzedniego pracodawcy w przypadku przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę, lub w przypadku gdy obecny pracodawca jest następcą prawnym poprzedniego. Jeżeli więc przykładowo pracowaliśmy w fabryce opon firmy Firestone, która została następnie zakupiona przez firmę Michelin, do naszego okresu pracy wliczamy czas przepracowany u firmy Firestone.
Strony umowy mogą oczywiście zgodnie ustalić wcześniejszy termin wypowiedzenia, przy czym zaznaczyć należy, iż nadal jest to rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem, nie za porozumieniem stron. W poszczególnych przypadkach, np. w razie ogłoszenia przez pracodawcę upadłości, możliwe jest skrócenie okresu wypowiedzenia.
W trakcie trwania okresu wypowiedzenia, pracownik zobowiązany jest świadczyć pracę, o ile nie został z takiego obowiązku zwolniony przez pracodawcę. Nawet wtedy zachowuje on jednak prawo do wynagrodzenia. Pracownik jest również uprawniony do urlopu w celu poszukiwania nowej pracy w wymiarze 2 dni roboczych jeżeli okres wypowiedzenia wynosił dwa tygodnie lub miesiąc albo 3 dni roboczych jeżeli okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące lub pracodawca ogłosił upadłość.
W tym miejscu wspomnieć należy o tzw. wypowiedzeniu zmieniającym, polegającym na przedstawieniu przez pracodawcę nowych warunków pracy i płacy pracownikowi. Od momentu przedstawienia ich na piśmie, do połowy okresu wypowiedzenia pracownik powinien przedstawić pisemne oświadczenie o odmowie ich przyjęcia, w przeciwnym wypadku domniemywa się, że wyraził zgodę na te warunki. Jeżeli pracownik nie został o uprawnieniu tym poinformowany przez pracodawcę, może wyrazić wskazane powyżej oświadczenie do końca okresu wypowiedzenia.
Rozwiązanie stosunku pracy w drodze wypowiedzenia bez zachowania terminu wypowiedzenia
Pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia i z winy pracownika w razie:
1) ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
2) popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
3) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Wypowiedzenie takowe winno być dokonane w terminie jednego miesiąca od momentu w którym pracodawca dowiedział się o okolicznościach uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia. Pracodawca zobowiązany jest również zasięgnąć opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, jeżeli takowa w zakładzie pracy funkcjonuje.
Pracodawca może również rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia i bez winy pracownika w przypadku:
1) jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
- a) dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
- b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;
2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.
Wypowiedzenie we wskazanym powyżej trybie nie jest możliwe, jeżeli nieobecność pracownika spowodowana była sprawowaniem opieki nad dzieckiem lub w razie zachorowania na chorobę zakaźną, przy jednoczesnym pobieraniu z tego tytułu zasiłków.
Co ciekawe, pracodawca zobowiązany jest, w miarę możliwości, zatrudnić pracownika, który w okresie 6 miesięcy od wypowiedzenia umowy o pracę ze wskazanych powyżej okoliczności zgłosi swój powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu tych przyczyn.
Pracownik uprawniony jest do rozwiązania umowy o pracę bez zachowania ww. okresu jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe. Pracownik może również rozwiązać stosunek pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia jeżeli pracodawca dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika.
W razie bezprawnego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę strony umowy mają możliwość dochodzenia swoich roszczeń przed sądem pracy. Termin do wniesienia odwołania wynosi 21 dni.
Adwokat Marcin Smyczek
