Opłaty Za Pobyt W Domu Pomocy Społecznej

Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny, a sposób jego uiszczania regulują przepisy ustawy z o pomocy społecznej. Przepisy te są dość kontrowersyjne, a ich zastosowanie w praktyce nieraz prowadzi do nieporozumień.

Ile wynosi opłata za pobyt w DPS?

W zależności od kategorii domu pomocy społecznej, opłatę ustala każdego roku właściwy podmiot. Dla domu pomocy o zasięgu gminnym, podmiotem tym będzie wójt, burmistrz lub prezydent miasta, dla domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym starosta, a dla domu pomocy społecznej o zasięgu regionalnym marszałek województwa. W każdym przypadku ogłoszenie aktualnej wysokości opłaty winno nastąpić do dnia 31 marca i zostać ogłoszone w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Kto ponosi opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej?

Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej w pierwszej kolejności ponosi sam jego mieszkaniec. Opłata jest pokrywana z jego dochodów, a część przypadająca na mieszkańca nie może przekroczyć 70% wysokości dochodu mieszkańca.

W dalszej kolejności zobowiązanymi są małżonek, zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki itd.) oraz wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.) w tej właśnie kolejności. Oznacza to, że w pierwszej kolejności gmina (lub inny podmiot) zwróci się o uiszczenie pozostałej części opłaty do małżonka, a w przypadku jego braku, bądź niemożności uiszczenia do np. dzieci mieszkańca. Częstym błędem interpretacyjnym spotykanym w przypadku opłaty za pobyt w DPS, jest przekonanie, że członek rodziny ponosi koszt w wysokości 30% ustalonej opłaty. Błąd ten prawdopodobnie wynika z tego, iż widząc limit ponoszenia opłaty mieszkańca (nie więcej niż 70% dochodu mieszkańca) zakłada się, iż członek rodziny ma pokryć pozostałą część, czyli 30%. Twierdzenie takie jest prawdziwe tylko w przypadku gdy dochody mieszkańca wystarczają na pokrycie 70% wysokości opłaty. W przeciwnym wypadku członek rodziny może zostać obciążony opłatą nawet w pełnej jej wysokości.

W przypadku gdy ani mieszkaniec domu pomocy społecznej, ani członkowie rodziny nie mają środków wystarczających na poniesienie opłaty, bądź też wspólnymi siłami ponoszą ją w niewystarczającej wysokości, pozostałą część opłaty ponosi gmina, z której skierowany został mieszkaniec.

Procedura ustalania wysokości opłaty

W przypadku ustalania wysokości części opłaty ponoszonej przez członków rodziny, w pierwszej kolejności kierownik ośrodka pomocy społecznej proponuje zawarcie umowy, której przedmiotem jest odpłatny pobyt mieszkańca w DPS. W takim przypadku nie jest wydawana decyzja, gdyż nie zachodzi konieczność ingerencji organów samorządu.

W przypadku kiedy nie skontaktujemy się z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej, albo z jakiegokolwiek powodu nie podpiszemy ww. umowy, wydawana jest decyzja w przedmiocie konieczności poniesienia kosztów utrzymania mieszkańca w DPS. W trakcie trwającego postępowania, jeszcze przed wydaniem decyzji możemy przedstawić swoje stanowisko, wykazać osiągane dochody, a na podstawie zebranych informacji wydana zostaje dopiero decyzja.

Od niekorzystnej dla nas decyzji można oczywiście odwołać się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w terminie 14 dni od otrzymania odpisu decyzji, a jeżeli nie będziemy usatysfakcjonowani wynikiem postępowania, przysługuje nam uprawnienie do złożenia skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Dość już tych formalności - jak nie płacić?!

Nie oszukujmy się - jeśli czytasz ten wpis, to prawdopodobnie masz w perspektywie konieczność uiszczenia opłaty, z którą się nie zgadzasz, albo w wysokości, której nie będziesz w stanie ponieść. W takim wypadku niezbyt interesują cię zapewne uregulowania prawne DPS-ów, a bardziej chcesz poczytać o sposobach uniknięcia obowiązku ponoszenia opłat. Spieszę z pomocą.

Na samym początku podkreślić należy drobną różnicę formalną. Postępowanie w przedmiocie zwolnienia z opłaty jest postępowaniem odrębnym od tego, w którego toku ustalana jest jej wysokość. W praktyce oznacza to, że wydawane są 2 odrębne decyzje, a linia orzecznicza sądów jest dość jednolita. Oczywiście nie oznacza to, że należy całkowicie zignorować pierwsze, ustalające opłatę postępowanie, wręcz przeciwnie, ponieważ to właśnie w tym postępowaniu wskazywana jest wysokość opłaty, którą mamy ponosić i z którą będziemy chcieli „walczyć”.

Przede wszystkim - nie należy ignorować postępowania w przedmiocie ustalenia opłaty za pobyt w DPS. Jeżeli nie skontaktujemy się z organem, albo nie przedstawimy dokumentów, których organ wymaga, to zostanie po prostu wydana decyzja. Tak jak zawsze, ignorowanie problemu prawnego nie sprawi, że problem ten zniknie. Należy przede wszystkim przedstawić zaświadczenie o zarobkach oraz udokumentować nasze wydatki.

Kryterium dochodowe

Zgodnie z zapisami ustawy, na poczet opłaty nie może zostać pobrana kwota powyżej 300% kryterium osoby samotnie gospodarującej w przypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego (2103 zł, stan prawny na 2 sierpnia 2021 r.) lub kwota powyżej 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (1584 zł, stan prawny na 2 sierpnia 2021 r.).

Przykład 1:

Jan mieszka samotnie. Skontaktował się z nim ośrodek pomocy społecznej, w celu ustalenia wysokości opłat za pobyt jego dziadka w DPS. Jan osiąga dochód w wysokości 3500 zł netto miesięcznie. Opłata, której domaga się OPS, może w jego przypadku wynieść maksymalnie 1397 zł miesięcznie (3500 – 2103 = 1397).

Przykład 2:

Jan mieszka wraz ze swoją żoną Marią i synem Michałem. Skontaktował się z nim ośrodek pomocy społecznej, w celu ustalenia wysokości opłat za pobyt jego dziadka w DPS. Jan osiąga dochód w wysokości 3500 zł netto miesięcznie. Maria osiąga dochód w wysokości 2000 zł netto miesięcznie, a Michał osiąga dochód w wysokości 1500 zł netto miesięcznie. Opłata, której domaga się OPS, może w jego przypadku wynieść maksymalnie 749,33 zł miesięcznie ( ([3500 + 2000+ 1500] / 3) – 1584 = 2333,33 – 1584 = 749,33).

Przykład 3:

Jan mieszka wraz ze swoją żoną Marią i synem Michałem. Skontaktował się z nim ośrodek pomocy społecznej, w celu ustalenia wysokości opłat za pobyt jego dziadka w DPS. Jan osiąga dochód w wysokości 3500 zł netto miesięcznie. Maria jest osobą bezrobotną, zajmującą się gospodarstwem domowym, Michał uczy się i nie pracuje. W podanym przypadku Pan Jan nie może ponosić opłat za OPS, gdyż dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 300% kryterium dochodowego ( (3500/3) – 1584 = 1166,67 – 1584 = -417,33)

Jak widzimy na powyższych przykładach, różnice mogą być znaczące w zależności od osiąganych dochodów i ilości członków rodziny pozostających na utrzymaniu zobowiązanego. Należy również pamiętać, że opłata ustalana jest proporcjonalnie do liczby osób zobowiązanych do jej wnoszenia. Oznacza to, że w przypadku np. trójki dzieci zobowiązanych do wniesienia opłaty za pobyt ich ojca w DPS, opłata będzie proporcjonalnie rozłożona na każde z nich.

Kryterium Zwolnienia z opłaty

Ustawa wskazuje dwa rodzaje zwolnień z opłaty za pobyt w DPS, a mianowicie zwolnienie fakultatywne (możliwe do zastosowania, zależne od uznaniowości organu wydającego decyzję) oraz obligatoryjne (następujące w drodze decyzji obowiązkowo, przy spełnieniu ustawowych warunków.

Zwolnienie fakultatywne może nastąpić gdy:

• zobowiązany wnosi już opłatę za pobyt innych członków rodziny w DPS, ośrodku wsparcia lub innej placówce,
• występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych (zwracam uwagę na określenie zwłaszcza, które wskazuje, że to nie wszystkie możliwe przypadki),
• małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia,
• osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko,
• osoba obowiązana do wnoszenia opłaty lub jej rodzic przebywała w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, na podstawie orzeczenia sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej osobie kierowanej do DPS lub mieszkańcowi domu,
• osoba obowiązana do wnoszenia opłaty przedstawi wyrok sądu oddalający powództwo o alimenty na rzecz osoby kierowanej do DPS lub mieszkańca domu,
• mieszkaniec DPS jest Członkiem Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, o których mowa w art. 62 ust. 2 ustawy o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (dotyczy części opłaty ponoszonej przez mieszkańca DPS, może być uzależnione od sytuacji materialnej gminy),
• występują inne okoliczności niż wskazane powyżej.

Zwolnienie obligatoryjne z opłaty następuje gdy:

• osoba zobowiązana przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona (zwolnienie obejmuje zstępnych osoby zobowiązanej),
• osoba zobowiązana przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica (zwolnienie obejmuje zstępnych osoby zobowiązanej).

Oczywiście wszystkie wskazane powyżej zwolnienia następują na wniosek, ponieważ teoretycznie możemy spełniać warunki któregoś z nich, ale mimo wszystko zdecydować się na ponoszenie opłat. Z tego też powodu pisałem wcześniej o konieczności zaangażowania się w postępowanie. Oczywiście zawsze można skorzystać również z pomocy pełnomocnika, na każdym etapie omawianego postępowania.

Adwokat Marcin Smyczek