Często możemy mieć do czynienia z sytuacją, kiedy po popełnieniu jakiegoś przestępstwa, albo wykroczenia spodziewamy się wezwania do stawiennictwa w sądzie, a zamiast tego otrzymujemy wyrok nakazowy. Cóż to oznacza i co możemy w takiej sytuacji zrobić?
Na potrzeby dalszej dyskusji należy najpierw pokrótce wyjaśnić różnicę między przestępstwem a wykroczeniem. Przestępstwem jest czyn o szkodliwości społecznej większej niż znikoma, zabroniony przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia, zagrożony karą grzywny wymierzanej kwotowo, ograniczenia wolności, karą pozbawienia wolności oraz karą dożywotniego pozbawienia wolności. Wykroczeniem jest zaś czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia, zagrożony karą nagany, grzywny do 5000 zł, ograniczenia wolności bądź aresztu.
Celem wyroku nakazowego jest pominięcie postępowania dowodowego w stosunkowo drobnych sprawach. Sąd wydaje wyrok nakazowy i doręcza go oskarżonemu (lub obwinionemu w sprawach o wykroczenia), który może sprzeciwić się takiej formie rozstrzygnięcia w określonym terminie, bądź też nie podejmować działań, co skutkuje uprawomocnieniem się wyroku nakazowego.
Skazując za przestępstwo sąd może wydać wyrok nakazowy jedynie, jeżeli w sprawie prowadzono dochodzenie, a materiał dowodowy zebrany w jego trakcie nie pozostawia wątpliwości co do winy oskarżonego i okoliczności popełnienia przestępstwa. Wyrok nakazowy może zapaść jedynie w sprawach, w których istnieje możliwość orzeczenia kary grzywny lub ograniczenia wolności. Maksymalny wymiar grzywny orzeczonej wyrokiem nakazowym to 200 stawek dziennych lub 200.000 zł. Obok wymierzonej wyrokiem kary sąd może również orzec środek karny (np. zakaz prowadzenia pojazdów), środek kompensacyjny (np. nawiązka) oraz przepadek. Istnieje również możliwość orzeczenia przez sąd jedynie środka karnego, środka kompensacyjnego lub nawiązki.
Nie istnieje natomiast możliwość wydania wyroku nakazowego w sprawach z oskarżenia prywatnego oraz w przypadkach obrony obligatoryjnej, które zachodzą w sytuacji gdy oskarżony nie ukończył 18 lat, jest głuchy, niewidomy lub niemy, zachodzi wątpliwość co do jego poczytalności w chwili popełnienia czynu, bądź sąd poweźmie wątpliwości co do jego zdrowia psychicznego.
Wydanie wyroku nakazowego w sprawach o wykroczenia jest dopuszczalne w sprawach, w których wystarczające jest orzeczenie kary nagany, ograniczenia wolności lub grzywny. Podobnie jak w sprawach o przestępstwa, nie mogą zaistnieć wątpliwości co do okoliczności popełnienia czynu lub winy obwinionego. Sąd oprócz opisanej powyżej kary może również orzec środek karny. W sprawach o wykroczenia nie można wydać wyroku nakazowego jeżeli obwiniony jest głuchy, niemy lub niewidomy, albo zachodzi uzasadniona obawa co do jego poczytalności.
Zarówno od wyroku nakazowego w sprawach o przestępstwa, jak i w sprawach o wykroczenia może zostać wywiedziony w terminie 7 dni od doręczenia treści wyroku sprzeciw. Jest on niezwykle prosty do sformułowania, gdyż nie wymaga nawet zawarcia weń argumentacji dotyczącej samej sprawy, a jedynie wyraźnego wyrażenia sprzeciwu co do takiego rozstrzygnięcia w sprawie. Wystarczy zatem zawrzeć w treści sprzeciwu sformułowanie o przykładowej treści: „Działając w imieniu własnym wnoszę sprzeciw od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w Opolu wydanego w dniu 10 marca 2018 r. w sprawie o sygnaturze akt II K 10/18 i wnoszę o rozpoznanie sprawy na zasadach ogólnych”.
Sam sprzeciw powinien również spełniać wymogi każdego składanego w sprawie pisma, czyli zawierać oznaczenie miejsca i daty jego sporządzenia, wskazanie sądu, do którego jest kierowany, oznaczenie sygnatury akt postępowania i jego stron, jak również opatrzenie osobistym podpisem składającego sprzeciw lub osoby do tego upoważnionej (np. adwokata). Po skutecznym złożeniu sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc, a postępowanie toczy się dalej na zasadach ogólnych.
Trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, gdyż każda sprawa jest inna i podlega indywidualnej ocenie. Jeżeli nie popełniliśmy zarzucanego nam czynu albo uważamy, iż kara jest zbyt surowa, należy skorzystać z możliwości złożenia sprzeciwu. Jeżeli chcemy podjąć obronę w następującym po złożeniu sprzeciwu postępowaniu, należy jednak zastanowić się co zamierzamy w nim zrobić. Jeżeli zebrany materiał dowodowy jest silny, może się okazać, że obrona będzie dość utrudniona, a wydany w sprawie wyrok wcale nie musi być łagodniejszy od nakazowego. Przykładowo, jeżeli namalowaliśmy na ścianie czyjegoś budynku graffiti, czyli dokonaliśmy zniszczenia mienia, a w aktach sprawy znajduje się nagranie z monitoringu albo zeznania kilku świadków, którzy nas rozpoznali, może się okazać, że przyjęcie orzeczonej kary grzywny jest korzystniejsze niż udanie się do sądu i przekonywanie, iż jesteśmy niewinni, przy jednoczesnym braku dowodów na naszą korzyść.
Adwokat Marcin Smyczek
Roszczenia nabywcy zwierzęcia rasowego (i nie tylko) w przypadku wykrycia wad,Umowa przedwstępna przy zakupie nieruchomości,Przepisy karne epidemii,Tarcza antykryzysowa – zwolnienie z ZUS,Świadczenie Postojowe,Prawo w czasach zarazy,Czy da się uniknąć kary pozbawienia wolności,