Sposoby Rozwiązania Stosunku Pracy

Dla większości z nas praca jest niezmiernie ważnym elementem życia, głównie z uwagi na dostarczanie źródła utrzymania pozwalającego na utrzymanie się, ale również jako czynnik pozwalający na realizację zawodową i osiąganie satysfakcji z zastosowania naszych umiejętności. Czasami jednak zmuszeni jesteśmy do zakończenia stosunku pracy. Dlatego też warto wiedzieć w jaki sposób powyższy proces może się odbyć.

Umowa o pracę może być rozwiązana:

1. za porozumieniem stron,
2. przez oświadczenie jednej ze stron:
   • zachowaniem okresu wypowiedzenia,
   • bez zachowania okresu wypowiedzenia,
3. z upływem czasu na jaki została zawarta,
4. z wykonaniem pracy objętej umową,
5. z powodu odwołania (dotyczy tylko stosunku pracy na podstawie powołania),
6. z powodu wygaśnięcia mandatu (dotyczy tylko stosunku pracy na podstawie wyboru).

Rozwiązanie umowy o pracę należy odróżnić od jej wygaśnięcia. Rozwiązanie jest skutkiem wynikającym z działania stron umowy, wygaśnięcie zaś występuje z mocy prawa, np. wskutek śmierci pracownika lub pracodawcy. Podkreślić należy, iż wypowiedzenie stosunku pracy powinno każdorazowo być dokonywane pisemnie.

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron

Jest to najłatwiejszy sposób rozwiązania stosunku pracy, zakładający oczywiście, że strony tegoż stosunku zgadzają się na takie rozwiązanie. Rozwiązana w ww. sposób może być każda umowa o pracę bez względu na jej rodzaj czy okres jej trwania. W praktyce jedna ze stron powinna złożyć drugiej ofertę wskazującą na tryb i termin zakończenia stosunku pracy. Do rozwiązania umowy o pracę dojdzie w sytuacji bezwarunkowego przyjęcia powyższej oferty.

W praktyce strony stosunku pracy dogadują się co do sposobu rozwiązania umowy o pracę i spisują stosowne porozumienie. W porozumieniu strony mogą wspólnie zgodzić się np. na skrócenie okresu wypowiedzenia, ustalić np. warunki wykorzystania urlopu, etc.

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, co do zasady skutkuje brakiem uprawnienia do otrzymania zasiłku dla bezrobotnych, dlatego rozsądnie byłoby rozważyć taką decyzję przed jej podjęciem.

Rozwiązanie stosunku pracy w drodze wypowiedzenia z zachowaniem terminu wypowiedzenia

Okres wypowiedzenia to czas, przez który pracownik zobowiązany jest świadczyć pracę po złożeniu wypowiedzenia, w praktyce dający pracodawcy czas na dostosowanie swojej sytuacji do utraty pracownika np. poprzez znalezienie zastępstwa, a pracownikowi czas na znalezienie nowej pracy. Wynosi on:

1. 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
2. 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,
3. 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Jeżeli jednak wypowiedzenie odnosimy do umowy o pracę na okres próbny, okres wypowiedzenia wynosi:

1. 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
2. 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
3. 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.

Do okresu zatrudnienia wlicza się okres przepracowany przez pracownika u poprzedniego pracodawcy w przypadku przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę lub w przypadku gdy obecny pracodawca jest następcą prawnym poprzedniego. Jeżeli więc przykładowo pracowaliśmy w fabryce opon firmy Firestone, która została następnie zakupiona przez firmę Michelin, do naszego okresu pracy wliczamy czas przepracowany u firmy Firestone.

Strony umowy mogą oczywiście zgodnie ustalić wcześniejszy termin wypowiedzenia, przy czym zaznaczyć należy, iż nadal jest to rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem, nie za porozumieniem stron. W poszczególnych przypadkach, np. w razie ogłoszenia przez pracodawcę upadłości, możliwe jest skrócenie okresu wypowiedzenia.

W trakcie trwania okresu wypowiedzenia, pracownik zobowiązany jest świadczyć pracę, o ile nie został z takiego obowiązku zwolniony przez pracodawcę. Nawet wtedy zachowuje on jednak prawo do wynagrodzenia. Pracownik jest również uprawniony do urlopu w celu poszukiwania nowej pracy w wymiarze 2 dni roboczych jeżeli okres wypowiedzenia wynosił dwa tygodnie lub miesiąc albo 3 dni roboczych jeżeli okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące lub pracodawca ogłosił upadłość.

W tym miejscu wspomnieć należy o tzw. wypowiedzeniu zmieniającym, polegającym na przedstawieniu przez pracodawcę nowych warunków pracy i płacy pracownikowi. Od momentu przedstawienia ich na piśmie, do połowy okresu wypowiedzenia pracownik powinien przedstawić pisemne oświadczenie o odmowie ich przyjęcia, w przeciwnym wypadku domniemywa się, że wyraził zgodę na te warunki. Jeżeli pracownik nie został o uprawnieniu tym poinformowany przez pracodawcę, może wyrazić wskazane powyżej oświadczenie do końca okresu wypowiedzenia.

Rozwiązanie stosunku pracy w drodze wypowiedzenia bez zachowania terminu wypowiedzenia

Pracodawca może rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia i z winy pracownika w razie:

1. ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych;
2. popełnienia przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
3. zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.

Wypowiedzenie takowe winno być dokonane w terminie jednego miesiąca od momentu w którym pracodawca dowiedział się o okolicznościach uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia. Pracodawca zobowiązany jest również zasięgnąć opinii reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, jeżeli takowa w zakładzie pracy funkcjonuje.

Pracodawca może również rozwiązać umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia i bez winy pracownika w przypadku:

1. jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:
   • dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,
   • dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową,
2. w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

Wypowiedzenie we wskazanym powyżej trybie nie jest możliwe, jeżeli nieobecność pracownika spowodowana była sprawowaniem opieki nad dzieckiem lub w razie zachorowania na chorobę zakaźną, przy jednoczesnym pobieraniu z tego tytułu zasiłków.

Co ciekawe, pracodawca zobowiązany jest, w miarę możliwości, zatrudnić pracownika, który w okresie 6 miesięcy od wypowiedzenia umowy o pracę ze wskazanych powyżej okoliczności zgłosi swój powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu tych przyczyn.

Pracownik uprawniony jest do rozwiązania umowy o pracę bez zachowania ww. okresu jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe. Pracownik może również rozwiązać stosunek pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia jeżeli pracodawca dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika.

W razie bezprawnego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę strony umowy mają możliwość dochodzenia swoich roszczeń przed sądem pracy. Termin do wniesienia odwołania wynosi 21 dni.

Adwokat Marcin Smyczek