Uchylenie się od Oświaczenia Spadkowego

Rozważając kwestie przyjęcia bądź odrzucenia spadku nie musimy zazwyczaj martwić się ustawowym terminem. Sześć miesięcy przewidzianych przez ustawodawcę od momentu, w którym dowiedzieliśmy się o śmierci spadkodawcy jest wszak więcej niż dostatecznym terminem na rozważenie w jaki sposób zamierzamy odnieść się do spadku. Nieco bardziej skomplikowaną kwestią jest to, że w większości przypadków nie jesteśmy w stanie stwierdzić z całą pewnością co dokładnie wchodzi w zakres masy spadkowej. Pół biedy jeśli przyjęliśmy spadek, a rok później okazało się, że w jego skład wchodzi jeszcze domek letniskowy na Mazurach. Co jednak począć jeżeli mamy do czynienia z analogiczną sytuacją dotyczącą długów spadkowych.

Prewencja

Przed złożeniem oświadczenia spadkowego (czyli przed oświadczeniem przed sądem bądź notariuszem czy i jak spadek przyjmujemy lub go odrzucamy) warto dokładnie przejrzeć dokumenty zgromadzone przez spadkodawcę. Należy zwrócić szczególną uwagę czy nie ma wśród nich pism z banków, instytucji udzielających pożyczek, komorników itp. Naszą czujność powinno również wzbudzić nagłe pojawienie się, jeszcze za życia spadkodawcy dużych ilości pieniędzy, których pochodzenia nie znamy.

Dopuszczalność

Jeżeli przyjęliśmy spadek, (obojętne czy dokonując tego poprzez złożenie oświadczenia spadkowego, czy też nie podejmując żadnej czynności, w efekcie przyjmując go z dobrodziejstwem inwentarza), a następnie dowiedzieliśmy się o istnieniu długów spadkowych, o których nie wiedzieliśmy wcześniej, możemy skorzystać z instytucji uchylenia się od oświadczenia spadkowego przewidzianej w art. 1019 Kodeksu Cywilnego. W tym miejscu warto wspomnieć, iż wskazana instytucja dotyczy również oświadczeń spadkowych składanych pod wpływem groźby, jednakże w praktyce taka sytuacja zdarza się stosunkowo rzadko i najczęściej będziemy mieli do czynienia z błędem. Przez błąd należy rozumieć taką czynność spadkobiercy, której ten nie podjąłby gdyby miał do dyspozycji informacje zgodne z rzeczywistymi.

Termin

W opisywanym przypadku znajdą zastosowanie przepisy dotyczące tzw. wad oświadczenia woli, m. in. przepis art. 84 § 2 k.c., który zakreśla termin roku od chwili gdy wykryliśmy błąd. W tym okresie należy wystąpić do sądu z wnioskiem o uchylenie się od oświadczenia spadkowego.

Postępowanie

Wniosek w omawianej kategorii spraw, jak każde pismo inicjujące postępowanie powinien zawierać oznaczenie stron postępowania, wskazywać na to czego dokładnie domagamy się od sądu, oraz zawierać dokładny opis sprawy, z naciskiem na moment wykrycia błędu. Podkreślić należy, iż w związku z tym, że powołujemy się na błąd, to po naszej stronie leży obowiązek wykazania, iż nie wiedzieliśmy o nim w momencie składania oświadczenia spadkowego. Okoliczność tą można wykazać przykładowo załączając do wniosku pismo z banku, czy też powołując świadków.

W trakcie postępowania sąd zbada, czy rzeczywiście nie wiedzieliśmy o błędzie i jeżeli podzieli naszą argumentację, zezwoli na uchylenie się od oświadczenia spadkowego. Należy pamiętać, że w momencie uchylania się od oświadczenia spadkowego, powinniśmy jednocześnie złożyć oświadczenie spadkowe o właściwej treści. Przykładowo, jeżeli sąd zezwolił nam na uchylenie się od oświadczenia spadkowego o przyjęciu spadku w całości, powinniśmy jednocześnie oświadczyć, że spadek np. odrzucamy.

Jeżeli odrzuciliśmy w opisany powyżej sposób spadek, należy pamiętać, że otwiera to drogę dalszym spadkobiercom do złożenia oświadczenia spadkowego w terminie 6 miesięcy od momentu kiedy dowiedzieli się o ich powołaniu do spadku. Jeżeli owi dalsi spadkobiercy są niepełnoletni, odrzucenie spadku wymaga wyrażenia na to zgody przez sąd rodzinny. Wniosek o wyrażenie przez sąd rodzinny na odrzucenie spadku w imieniu dziecka wstrzymuje bieg sześciomiesięcznego terminu do złożenia oświadczenia spadkowego, który podejmuje swój bieg w momencie zakończenia postępowania.

Uchylenie się od oświadczenia spadkowego nie należy do kategorii spraw najłatwiejszych, wymaga rozsądnego i racjonalnego uzasadnienia naszego stanowiska, dlatego też z pewnością dużym ułatwieniem będzie skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, którym może być adwokat. Przede wszystkim należy jednak pamiętać, iż nagłe pojawienie się kwestii długów już po przyjęciu spadku nie oznacza znalezienia się w sytuacji bez wyjścia, gdyż ustawodawca przewidział na tą okoliczność odpowiednie rozwiązania.

Adwokat Marcin Smyczek