Zniesławienie i Znieważenie

Dwa wskazane w tytule przestępstwa, czyli znieważenie i zniesławienie, są często ze sobą mylone. Częstotliwość ich występowania sprawia, iż warto zaznajomić się z omawianymi przestępstwami.

Zniesławienie

Przestępstwo zniesławienia skodyfikowane zostało w art. 212 kodeksu karnego. Jest to przestępstwo powszechne, co oznacza, że może być popełnione przez każdego „Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności”. Przestępstwa zniesławienia może więc dopuścić się zarówno prezes firmy niesłusznie twierdząc, iż konkurencyjna firma zatrudnia oszukuje klientów, jak i sąsiad publicznie pomawiając znajomego o bliskie kontakty pozamałżeńskie i zdradę. Omawiane przestępstwo (w typie podstawowym) zagrożone jest karą grzywny lub karą ograniczenia wolności.

Jeżeli zniesławienie zostało dokonane za pomocą środków komunikacji masowej, czyli takich środków za pośrednictwem których treść może dotrzeć do wielu odbiorców, prócz kar przewidzianych za zniesławienie opisane w powyższym akapicie, ustawodawca przewidział również karę pozbawienia wolności w wymiarze do jednego roku.

Dokonując skazania za przestępstwo zniesławienia, sąd ma możliwość orzeczenia nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego w wysokości do 100.000 zł. Zniesławienie jest przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego, co oznacza, iż w sprawie konieczne jest złożenie prywatnego aktu oskarżenia.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, iż zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, przedmiotem ochrony omawianego przestępstwa jest cześć (zarówno w znaczeniu szacunku i opinii w oczach innych ludzi jak i wewnętrznego poczucia własnej wartości i godności ludzkiej) podmiotów żywych. Zniesławienie (zwane również pomówieniem) osoby zmarłej nie korzysta z ochrony prawnokarnej, a roszczenia z tego tytułu mogą być dochodzone jedynie na drodze cywilnej.

Zniesławienia dokonać można nie tylko ustnie, ale w każdy sposób w jaki treść zniesławienia mogła dotrzeć do odbiorcy, np. za pomocą nagrania dźwięku, obrazu, rysunku, a nawet gestem czy mimiką. Oczywiście każdorazowo ocena czy istotnie doszło do spełnienia znamion przestępstwa zniesławienia należy do sądu orzekającego w danej sprawie. Zniesławienie może odnosić się do działań danego podmiotu ale również do jego właściwości takich jak alkoholizm, orientacja płciowa, niekompetencja personelu itp.

Istotną kwestią jest fakt, iż pomówienie danego podmiotu nie musi prowadzić do poniżenia w oczach opinii publicznej ani utraty zaufania. Dla bytu omawianego przestępstwa konieczne jest jedynie samo narażenie na taką okoliczność. Warto również wspomnieć, iż postępowanie karne w prawach o zniesławienie nie będzie miało miejsca w określonych przypadkach, takich jak wypowiedzi adwokata lub radcy prawnego w ramach wykonywanego zawodu (ścigane wyłącznie w drodze dyscyplinarnej) lub treść publikacji dziennikarza działającego w granicach ogólnie przyjętego prawa do krytyki. Nie może również dojść do ukarania sprawcy, jeżeli zarzut podnoszony w drodze zniesławienia jest prawdziwy.

Znieważenie

Znieważenie jest przestępstwem skodyfikowanym w art. 216 kodeksu karnego. Polega ono na znieważeniu innej osoby w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła i zagrożone jest karą grzywny lub karą ograniczenia wolności. Znieważenie od zniesławienia różni się w ten sposób, iż w przypadku zniesławienia mamy do czynienia z rozpowszechnianiem fałszywych informacji o kimś (mających na celu nadszarpnięcie dobrego imienia tej osoby), a znieważenie to, w kolokwialnym ujęciu, wulgarne obrażenie kogoś.

Znieważenie dokonane za pomocą środków masowego przekazu, a więc mogące dotrzeć do znacznie większej liczby odbiorców, zagrożone jest karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności do jednego roku.

Interesującym aspektem omawianego przepisu jest to, iż jeżeli zniewagę wywołało wyzywające zachowanie się pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej (np. uderzył osobę, która dopuściła się znieważenia) lub zniewagą wzajemną, sąd może odstąpić od wymierzenia kary.

Znieważenia danej osoby można dokonać (i najczęściej przybiera ono właśnie taką formę) słownie, używając wyrazów powszechnie uważanych za wulgarne, ale również gestem, rysunkiem, czynem (np. spoliczkowaniem). Ściganie omawianego przestępstwa, podobnie jak przestępstwa zniesławienia odbywa się w drodze prywatnego aktu oskarżenia.

Adwokat Marcin Smyczek